PEYV Û GOTINÊN SOSRET

Kurdî ji destpêka sedsala bîstan bi vir da bi assimilation, integration û ji çaryeka dawîn a vê sedsalê bi vir da jî li ser navê kurdîya sade bi peyvên sosret ên berhavêtî, bi tercûma herf bi herf a ji zimanên din ra di cenga man û nemanê da ye. Li ser xisarên assimilation û auto assimilationê kêm be jî hinek karên berbiçav hene. Ji ber vê yekê, bi vê nivîsê em dixwazin balê bikişînin ser çend peyvên sosret ên ji alîyê xwedîyên xwe û hindik kesên din ên haya wan ji pîvanên lexicografic tune ve bi navê kurdîya academic (academical Kurdish) dihêne binavkirin.

 Gelek peyvên kurdî tenê ji ber ku bi bi farisî, erebî yan jî turkî ra heman peyv in, ji bo ev peyv bi yên wan zimanan ra heman peyv nebin pir caran “zimanzanên kurdî” peyvên van zimanan ên dizanin bi ên nizanin ra guherandine, û bi dilekî xweş ew bi navê peyvên kurdîya sade bi nav kirine. Di şûna gotinên “sebeb, te’sîr, yasax” da xwastina bicihkirina gotinên “sedem, bandor, qedexe” ji van peyvên wusan tenê çend tene nin. Di zimanê gel da gotina “sedem” a bi mana “sebeb” tunne ye. Di şêwezarê kurmancîya jêrîn (soranî) da “sedem” heye, lê ew jî hejmarek ordinal e û dihête mana “sedî” a kurmancîya jorîn. Ji ber ku nizanin “bandor” ji boyundur a turkî ye û “qedexe” ji “kadağa” a turkî û “qadağa” a azerkî ye, bi navê “kurdiya akademîk”, “kurdîya sade” bi van dinivîsin û dipeyivin. Yekcaran jî synomymên peyvên heman zimanî yên ku di nav gel da nahên zanîn, bi navê peyvên sade yên kurdî hatine bi nav kirin, yên ku di nav gel da dihên zanîn jî bi navê peyvên ne bi kurdî hatine bi nav kirin.

Merivên peyvan ji ber xwe dihavêjin, ji zimanekî din herf bi herf tercûmeyî kurdî dikin ji etimologia kurdî û pîvanên linguistic ên zimên haydar ninin. Van merivana pir caran tenê ji ber ku di farisî, erebî, turkî da jî heman peyv hene peyvên kurdî ên xwerû jî havêtine û di şûna wan da peyvên xwe ên sosret bi cih kirine. Numûne, gelek navên meywe di farisî, kurdî û turkî da eynî ne. Ji ber ku kurdên bakurî bi piranî bi erebî nizanin “zimanzanên” li sadekirina kurdî xebitîne di şûna van navan da navên meywe ên bi erebî wekî kurdîya sade nîşan dane. Ev navên bi erebî li hindik şar û şaroşk û gundên kurdan di zimanê gel da jî hene. Vana peyvên kurdî yên bi koka xwe erebî ne. Ev peyvên xwedî heman mane ên zar û zimanê kurdî bê guman synonymên hev in, ne alternativên hev.

Gelek gotinên sosret jî kokên peyvên kurdî û suffixa înglîskî -er hatinin çêkirin. Di kurdî da suffixa -er tunne ye. Ji gotinên netekin (ghost words) ên bi vî hawaî hatinin çêkirin û dema meriv dibîne vediciniqe yek jî bê guman gotina “xwîner” e. Bi peydakarên vê gotinê ev ji xwen- a xwendin bûye xwîn+er û bûye xwîner. Xwezika ev henekek bûya, em dê têra xwe pê bikenîyana. Lê mixabin ne henek e. Karkirên karxanên van gotinên netekin ji bo wan li me ferz bikin jî çi ji destan dihêt texsîr nakin. Hindik peyv jî dîsa bi tesîra suffixa -er a înglîskî bi -êr hatinin çêkirin. Suffixa -êr jî di zimanê kurdî da tunne ye. Gotina “berxwedar” a bi hezaran sal e di zimanê kurdî û farisî da heye, û ji farisî wekî “berhudar” derbasî turkî jî bûye ketîye ber bayê koma “zimanzanên” kurdîya academic û bûye “berxwedêr”.

Di vî karê ji zimên havêtina peyvên sosret da me peyvên di zimanê gel da hene pêşîyê nivîsîne, û peyvên ji zimanên din ên ku mumkûn e meriv di kurdî da  li gel peyvên heyî bi synonymtî helbisengîne li dû nivîsîne. Ji bo peyvên di kurdî da tune ne, me peyvên ji zimanên hîndo eurûpî (Indo-European) û hîndo îranî (Indo-Iranian) pêşnîyaz kirine.

AFIRÎNER (ji afirîn a kurdî û suffixa -er a înglîskî) el δημιουργικός dîmîûrgîkos; la creativus; fr créative, créatif; es creativa, creativo; de kreativ; en creative; ru творческий tvorçeskîy; hi रचनात्मक raçinatmik; gu સર્જનાત્મક sarcenatmik; ar خلاق xelaqun, fa خلاق xaliq, افریننده aferînde; tg эҷодӣ ecodî, эъьодӣ e”odî; pa تخلیقي texlîqî; ur تخلیقی۔ texlîkî; tr yaratıcı; ku jêhatî,  afirîndar, afirînkar, afirînde, sazkar, sazende, xaliq

BALAFIRÊ/TRENÊ/OTOBUSÊ REVANDIN (ji uçağı/treni/otobüsü kaçırmak a turkî) el χάσετε το αεροπλάνο xasete to aeroplano; de das flugzeug verpassen; en miss the plane; ru опоздать на самолет apasdat na smalet; fr raté l'avion; es perder el avión; it perdere l'aereo; ar لم يلحق الطائرة lem yelhaq el taayire; fa  از دست دادن هواپیما ez dest daden heva peyma; tr uçağı kaçırmak; ku ji balafirê mayîn, negihîştina balafirê

BANDOR (ji boyundur a turkî) he επιρροή epiroi; la influentia; it influeza; fr influence; en influence; de beeinflussen; ru влияние vlîyanîe; hi प्रभाव prabhaav; bn প্রভাব prubhab; gu પ્રભાવ prabhaava; ar تأثير te’sîr; fa تأثير te’sîr; tg таъсир ta’sîr; tr tesir, etkî; ku te’sîr

BÊJE (ji formê sivikê bibêje, rewşa imperative a fêlê gotin) el λέξη legzî; la sermo, verbum; fr mot, parole; es palabra; it parola; en word, saying; de wort, vokabel; ru слово slova; sa वाचक vaçaka, वचस् vaças, वाचा vaça वाच् vaç; hi शब्द şabd; bn শব্দ şabde; hy բառը bari; fa کلمه kelîme, واژه vaje, گفته gufte; si වචනය vaçinî; ar كلمة kelimeten, قول qewlen; tr kelime, söz; ku vaj, wuşe, gotin, peyv, kelime

BERDEVK (ji ber+dev+k, di mana mask da) el μάσκα maska; la masca; it maschera, mascara; Provençal mascarar; ca mascarar; OFr mascurer, fr masque; oc mascara, OOc masco; de maske; en mask;  ru маска maska, hi मास्क mask; bn মাস্ক mask; fa ماسک mask; ps ماسک mask; hy մասկա maska; sd ماسڪ mask; tr maske; ku mask

BÊRÊTÎ (ji tercûma yolsuzluk a turkî) el διαφθορά diafsora; la corruptio; it corruzione; fr corruption; sp corrupción; de bestechlichkeit; en corruption; ru коррупция korruptsîya; hy կոռուպցիա koruptsîya; ka კორუფცია koruptsîya; hi भ्रष्टाचार pureştecar; pa ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ prîşetacar bn দুর্নীতি dûrnîtî; fa فساد fêsad; tg Коррупсия korruptsîya; ur بدعنوانی bidenvan; ar فساد fesad; tu yolsuzluk, fesat; ku gendelîtî (gendelî), fêsad, dûrnîtî, corruption

BIKARHÊNER (ji bi kar hanîn a kurdî û -er a înglîzî) el χρήστης xrîstîs; de benutzer, benutzerin; en user; ru пользователь polzovatêl; it utente; fr utilisatrice, utilisateur; es usuaria, usuario; ar المستعمل  el muste’melû; tr kullanıcı; hi उपयोगकर्ता ûpyogkerta; bn ব্যবহারকারী bebûharkarî; gu વપરાશકર્તા vaparaşikirta; tg корбар karber; ps karen; fa karber; ku karber karen

BILÊVKIRIN (ji bi+lêv+kirin) el προφορά profora; la pronuntiatio; fr prononciation; it pronuncia; es pronunciación; de aussprache; en pronunciation; ru произношение proîznaşenîye; hy արտասանություն artasanût’yûn; ka გამოთქმა gamotkma; hi उच्चारण uççaran; pa ਉਚਾਰਨ ûçaran; bn উচ্চারণ ûççaran; ઉચ્ચાર ûççara; fa تلفظ telaffûz; талаффуз telaffuz; ur تلفظ telaffûz; tr telaffuz; ar نُطْق nûtqun, لفظ lefza, طريقة اللفظ teriqetellafiz; ku telaffûz, pronuntiation, ûççaran

BÎNER (ji bîn a kurdî û -er a îngilîzî) el κοινό kîno; la auditorium, auditores, audientia; it pubblico, udienza; fr public, audience; sp público, audiencia; de publikum, audienz; en audience, spectator; ru аудитория audîtorîya; hy հանդիսատես handisates; ka აუდიტორია audîtorîya; hi श्रोतागण şrotagin; pa ਹਾਜ਼ਰੀਨ hazirîn; fa تماشاگر temaşeger, ماشاچي maşaçî, بيننده bînendê, ناظر nazir حضار huzar; tg тамошобинон temaşabînan, тамошобин temaşabîn; ur تماشائی۔  temaşaî, ar مُشاهِد muşahîd, جمهور cumhur; tr seyirci, izleyici; ku temaşekar, temaşebîn, sêrkir sêrkar, bînende

BÎRKARÎ el μαθηματικά mathîmatîka; lat mathematica; ru математика matematîka; hy Մաթեմատիկա mat’ematîka; ka მათემატიკა mat’ematîka; fr mathématiques; en mathematics, de mathematik; tr matematik; sa गणित ganîta; bn গণিতশাস্ত্র ganîtaşastra; hi गणित ganît;  fa ریاضیات rîyazîyat; ar رياضيات rîyazîyat; ku mathematic, ganît, rîyazyat

BÛYER (ji bûyîn (bûndin) a kurdî û -er a înglîzî) la eventus; it evento; es evento; fr événement, affaire, fait, cas; en event, case; de ereignis; ru событие sobitîye; ar حدث hedese; hi घटना ghatana; bn ঘটনা ghatana; pa ਘਟਨਾ ghatana; tr vaka, olay; fa رویداد rvîdad, واقعه vaqe’e; ku rûdan, rûdaw, hedîse, qewimîn

CERIBANDIN (ji cerrebe a erebî) el δοκίμιο dokimio; la exagium, tentant; fr essai; it saggio; es ensayo; de essay, aufsatz; en essay; ru эссе esse; ka ესეს eses; ar مَقال  meqal; hi निबंध nibandh; bn প্রবন্ধ probando; gu નિબંધ nivand; fa مقاله meqale; tr deneme, makale; ku niband, meqale, esse  

CÎNAVK el αντωνυμία antonimia; la pronomen; de pronomen; fr pronom; en pronoun;  arضمیر  zemîr; faضمیرzemîr; gu સર્વનામ servename; bn সর্বনাম şarbonam; hi सर्वनाम servenam; la pronomen; ku servenam, pronom, zemîr

CIVAKNASÎ (ji tercûma toplumbilim a turkî) el κοινωνιολογία koinoniologia; ru социология sotsîyologîya; hy սոցիոլոգիա sotsîyologîya; ka სოციოლოგია sotsîyologîya; fr sociologie; de soziologie; faجامعه شناسی cami'e şinasî; tr sosyoloji, toplumbilim; ar علم الإجتماع ‘ulumelîctîma’u; hi नागरिक सास्त्र nagrîksastr; bn সমাজবিজ্ঞান şamacbînyan; pa ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ samacşastr; ku sociologia, îctîmaîyat

DAÇEK el πρόθεση prothezî; la praepositio; fr préposition; de präposition; ru препозиция prepazîtsîya; id preposisi; ar  حرف جر  herfê cerr; fa حرف اضافه herfê îzafe,حرف جر hi पूर्वसर्ग pûrveserk; gu પૂર્વવત્ pûrvevet; tg пешакӣ pêşekî; tr edat; ku pûrveserk, pêşekî, preposition; îzafe

DARISTAN (ji dar a kurdî û ostan a farsî) el δάσος dasos; la foris, forestis; Ofr forest; fr forêt; OHde forst; de wald, forst; ru лес lîyes, дерево dereva (dar); hv անտառ antar; en forest, wood, jungle; hi जंगल cengl, वन van; bn বন। জংগল vana cangl; ar غابة ghabetun; tr orman, meşe; fa جنگل ، بيشه bîşe, cengl; tg ҷангал cangal; ku darûber, cengel, bûşî (bîşî), mêşe, kelem

DENGDER el ψηφοφόρος psîfoforos; la suffragator; fr électeur, voteur; es votante; it elettore; de wähler;  en voter, elector, opinioner;  ru избиратель îzbîratel; hi मतदाता madidata, निर्वाचक nîrvaçak, राय देने वाला ray dene vala; bn ভোটার bhotar; gu મતદાર metedar; pu ਵੋਟਰ votar; fa رای دهنده raydehendê; ar ناخب naxîbun, مقترع muqter’en; tr seçmen; ku dengdar, raydar, hilbijar, xwedîdeng, xwedîray

DERBASÎ BE! (ji geçmiş olsun! a tr) de gute Besserung! en get well soon! it guarisci presto! fr guérissez bientôt! fa خوب به زودی! xub be zû dî! hi जल्द ठीक हो जाओ! caid ç’îk hûcao!  bn খুব ভাল হও! kub bale ha’o!; tg Зудтар шифо ёб! zûdter şîfo yob!; ku xwedê şifa xêrê bide! xwedê şifa bide! xwedê zû xweş bike! zû xweş bibe!

DERHÊNER (ji derhanîn a kurdî û -er a înglîzî) el διευθυντής dîefthîntîs; la director; fr directeur, directrice; en director; de direktor, direktorin;  ru директор dîrektor; hi निदेशक nîdeşak, डायरेक्टर dayrektir; ar مخرج mexrîcun; ur ڈائریکٹر dayrektir; tg директор dîrektor; tu yönetmen; fa کارگردان  kargerdan; ku karger, kargerdan, director

DERÛNNASÎ (ji derûn û -şinasî a farisî) el ψυχολογία psîxologîa; ru психология psîxologîa; ka ფსიქოლოგია psîkologîa; fr psychologie; en psychology; de psychologie; it psicologia; es psicología; hi मनोविज्ञान manovîgîyan; gu મનોવિજ્ાન manovîcan; bn মনোবিজ্ঞান manobîcnan; pa ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ manovîgîyan; ur نفسیات nefsîat; fa روانشناسی rewanşinasî; tg Равоншиносӣ revonşînasî; tr psikoloji, ruhbilim; ar علم النفس i’lm ul-nefs; ku psîxologîa; manovîgîan, gîanzanîn

 DIBISTAN, XWENDEGEH, QUTABXANE el σχολείο sxolîyo; la scholae; de schule; ru школа şkola; ka სკოლა skola; hi स्कूल skûûl; bn স্কুল skûl; pa ਸਕੂਲ skûla; ar مَكْتَب mekteb, مدرسة medrese; fa مکتب mekteb; مدرسه medrese, دبستان dibistan: elementary school; ur: مدرسه medrese; tg мактаб mekteb; tr mektep; ku mekteb, medrese

DÎPLOMATKAR el διπλωμάτης dîplomatîs; fr diplomate; es diplomático; it diplomatico; en diplomat; de diplomat; ru дипломат dîplomat; tg дипломатӣ dîplomatî, ka დიპლომატი dîplomatî; ar دبلوماسي dîblomasî; fa دیپلمات dîplomat; tr diplomat, ku diplomat

DIRAV, DIRAW (ji navê perê grekan δραχμή draxmî) el παραδάκι paradhakî; av pare; pa pareg;  sa परीवर्त parîvarta; hi पैसे pezê; pa ਪੈਸਾ pesa; la pecunia; fa پاره  pare, pol; tr para, para; ku pare, pere

DÎROK, MÊJÛ (ji çîrok, mêjî) el ιστορία îstorîya; ru история îstorîya; ka ისტორია îstorîa; la historia; de histoire, fr histoire, en history,  sa हतिहास hatîhasa, इतिहास îtîhasa; hi इतिहास îtîhas; bn ইতিহাস îtîhaş; ar. تأريخ ta’rîx; az. tarix; fa. تاريخ tarîx; tg. таърих tarîx; ps تاریخ tarîx; tr. tarih; ur: تاریخ tarîx; ku tarîx, îtîhas, history

DÎROKNAS el ιστοριογράφος îstorîografos; la historicus; ru историк îstorîk; ka ისტორიკოსი îstorîkosî; sr историчар îstorîçar; fr historien; en historian; de historiker; sa ऐतिहासिक etîhasîka; hi इतिहासकार îtîhaskar; pa ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ îtîhaskar; gu ઇતિહાસકાર îtîhaskar; ar مؤرخ  muerîxun; fa تاریخ شناس tarîxşînas; tg таърихчӣ tarîxçîy; tr tarihçi; ku tarîxkar, îtîhaskar, historyan

ERDNÎGARÎ (ji erd û nîgar) el γεωγραφία geografîa; la geographia, ru география geografîa; ka გეოგრაფია geografia; fr geographie; en geography; de geographie; ar جغرافية cughrafîa; fa جغرافیا cughrafîa, جغرافي cughrafî; ur جغرافیہ cughrafîye; tr coğrafya; sa भूगोलशास्त्र bhugolezastre; hi भूगोल bhûgol; ku geographia

ERÊNÎ el θετικός thetikos; la positivus; de positiv; en positive; fr postitif, positive; it positivo; es positivo; ru позитивный pozîtîvnîy; fa مثبت ، يقين musbet, yeqîn; hi सकारात्मक sekaratmak; gu હકારાત્મક hekaratmak; pu ਸਕਾਰਾਤਮਕ sekaratmak; ur مثبت musbet;  إيجابي  îcabîyen; tr pozitif, olumlu, müspet;  ku bikêr, lê, musbet, îcabî, positiv

FERMÎ la officialis; fr officiel; en official; ru официальный ofîtsîal’nîy; ka ოფიციალური op’îts’îyalûrî; ar الرسمية erresmîyetû; fa رسمی resmî; tg расмӣ resmî; ps رسمي resmî; tr resmi; bn সরকারী serekarî; ur سرکاری serkarî; hi आधिकारिक adhîkarêk; pa ਅਧਿਕਾਰੀ edhîkarî; ku resmî, serekarî, official

FIROKVAN el πιλότος pîlotos; la fa خلبان xaban, پيلوت  pîlot;  fr pilote; de pilot; en pilot; hi पायलट paylit; pa ਪਾਇਲਟ paylit; ru пилот pîlot; ka პილოტი pîlotî; tr tayyar, pilot; ar طيار teyyarun; ku pilot, teyyar, firyar

GENC (ji genç a tr): av yuuan; sa युवन् yuvan; gu યુવાન yuvane;  parthî yuvan; la juvenis; de jung; ru юный yûnîy; es joven; it giovan; fr jeune; mp cuvan; hi जवान cevan; fa جوان cevan; pa ਨੌਜਵਾਨ newcevan; ur نوجوان nûcewan; el νέος neos, tr genç; ku ciwan, nûciwan

GENGAZ el ενδεχόμενος endexomenos, δυνατόν dînato; la possibilis; it possibile; fr possible; es posible; de möglich; en possible; ru возможный  vazmojna; hi  मुमकिन mumkîn, शक्य şakya, bn সম্ভব sambhaba, সম্ভবপর şambhabapara; pa ਸੰਭਵ sabhava; gu શક્ય şakya; fa ممکن mumkûn; ur ممکن mûmkan; tr mümkün; ar ممكن mûmkîn; ku mümkün

GERGUHÊZ el μεταβατικός metavatîkos; la transitivus; it tansitivo, transitiva; fr transitive, transitif; en transitive; de transitiv; ru переходный perexodnîy; hi सकर्मक sekirmek; ar متعد mute’ed; fa متعدی mute’edi; zh 及物 cîwû; ps انتقالي êntiqalî; ku transîtîv, sekirmek; êntiqalî

GIRAV (ji gir + av): el νησί nîsî; la insulam; de insel; it isola; es isla; en island; ru остров ostrov; sa द्वीप dvîpa; hi द्वीप dvîp; bn দ্বীপ dbîpa; pa ਟਾਪੂ tapû; gu ટાપુ tapu;  ar جزيرة cezîre; fa ابخست ، جزيره abxest, cezîre; ur جزيره cezîra; ku cezîr, avxest, dvîp, insul 

GIŞTPIRSÎ el δημοψήφισμα dîmopsîfîsma; ka რეფერენდუმი reperendûmî; la referendum; de referendum; ru референдум referendum; id refererendum;  fa رفراندم referandum; tr referandum; ku referendum

GOTÛBÊJ KIRIN (ji tercûma herf bi herf a گفتگو کردن guftûgo kerden a farisî)  el συζητώ sîzîto; la discutere; it discutere; fr discuter; es discutir; de diskutieren; en discuss; ru обсуждать obsujdat; ka განხილვა ganxîlva; ar مناقشة munaqeşe; tr görüşmek, tartışmak, münakaşa etmek; hi चर्चा करें çarçakerên; bn আলোচনা করা aloçûna kora; gu ચર્ચા કરો çarça karo; fa بحث و گفتگو behs ve gutûgo, گفتگو کردن guftûgo kerden; ku behs kirin, qal kirin, munaqeşe kirin, guftûgo kirin, caricar kirin

HEVJÎN ar زوجة zewceten; hy կին kîn; sa पत्नी patnî; hi पत्नी patnî; bn স্ত্রী strî;  pa ਪਤਨੀ patnî; cs žena el γυναίκα gîneka fa زن zen  hr žena ja 妻 zna; pl żona ru жена jena; sr жена jena; sk žena sl žena tg зан zen; ku jin, afret, pîrek, kuflet, bermalî, keybanû (kebanî, kewanî)

HEVNÊRÎN (ji hemfikir a turkî) el ομοειδής omoeidis; la tam unanimem, concordis; it che ha le stesse idee; fr du même avis ; sp de la misma opinión; de gleichgesinnt; en like-minded; ru согласованный soglasovannîy, единомышленника yedinomişlennika; hi दिलकश dîlkiş; bn সদৃশমনা şadişamane; pa ਸਮਾਨ semane; ar نفس المزاج  nifsilmizacî, نفس الرأى  nifsilraî; fa متفکر mutefikr; tr hemfikir; ku lihev, mutefikr, hemfikr, dîlkiş, semane

HEVOK el πρόταση protasî; ru предложение predlojenîyi; de satz; en sentence; da sætning; fr phrase; sa वाक्य vakya, वाच् vaç; hi वाक्य vakya; bn বাক্য baku; pa ਵਾਕ vaki;  ar جملة cumle, fa جمله cumle; tr cümle; ur جمله  cumle; ku cumle; vakya, vaç

HEVRÊ el σύντροφος sintrofos; la comes, sodalist, socius; it compagno/a, camerata; fr. camarade; es camarada; de kamerad, genosse; en comerade; ru товарищ tavariş; ar رفيق refiq; fa همراه hemrah, رفيق  refiq; hi साथी sati; bn সহচর,  şahuçar, tr yoldaş, ku rêheval, heval, hemrah

HÊZA KIŞANDINÊ, HÊZA KIŞANDINA ERDÊ, KIŞANDINA HÊZA ERDÊ (hemi zhe terjuma yer çekimi kuvveti a torki) el βαρύτητα varitita; la gravis, gravitas; fr gravité, es gravedad; de schwer, schwerkraft, gravitation; en gravity; ru сила тяжести sila tiyajesti; ka გრავიტაცია gravit’atsia; hiगुरुत्वाकर्षण gurutvaakirşin; bn মাধ্যাকর্ষণ madhakarşûn; pa ਗੰਭੀਰਤਾ gebhireta; ar جاذبِيّة cazibiyye; fa جاذبه زمین cazîbeê zemîn; tg вазнинӣ vaznînî; ku grantî

JÊNEGER (ji tercûma vazgeçilmez a turkî) el απαραίτητος aparaititos, la necessarius; it indispensabile; fr indispensable; de unverzichtbar; en indispensable; ru незаменимый nezamenimiy; ar لا غنى عنه laxîna’enhu, ضروري zerûrî; hi अपरिहार्य apariharîyi; অপরিহার্য apûrîhaço; pa ਲਾਜ਼ਮੀ lazimî; ur ناگزیر nagzîr tu vazgeçilmez; fa ضروری  zerûrî; tg зарурй zerurî; ps لازمي lazimî; ku nebe nabe, zerûrî

JI RÊZÊ (ji tercûma sıradan a turkî) el συνήθης sînîtîs; la ordinarius; it ordinaria, ordinario; fr ordinaire; es ordinaria, ordinario; de gewöhnliche, normal, ordinär; en ordinary, mediocre, banal; ru обычный abîçinî; ar عادي ‘adî, وسط wesete; hi साधारण sadharin; সাধারণ şadharûn; fa معمولی me’mûlî, عادی‘ adî; tg oddî; ku ‘adî, normal, ordînar

KARGEH el φάμπρικα famprîka; la officinas; it fabrica; fr fabrique, usine; es fábrica; de fabrik, werk; en factory; ru фабрика fabrîka; hi फ़ैक्टरी fektrî; bn কারখানা karxana; ka ქარხანა karxana; fa کارخانه karxane; ur فیکٹری fektirî; ar مصنع mesene’; tr fabrika; ku karxane, fabrîka

KONGIR el κογκρέσο konkreso, κογγρέσο kongreso; la congressus; it congresso; es congreso; de kongress; en congress; ka კონგრესი k’ongresi; ru конгресс kongress; en congress; fr congrès; कांग्रेस kangres; pa ਕਾਂਗਰਸ kangreşa; bn কংগ্রেস kongreş; ku congress

 KUJER (ji kuj a kurdî û -er a îngilîzî) hy մարդասպանին mardaspanin; da morder; et mõrvar; nl moordenaar; de mörder; en murderer; fr meurtre; ar قاتل qatelun; pa ਕਾਤਲ katel; ps قاتل qatil; fa قتل qetil, خونی xûnî,کشنده kuşende; hi हत्यारा hetyara, खूनी khûnî; bn খুনী xunî; gu ખૂની xûnî; ku xwînî, mêrkuj, kujende, qetil

LÊÇÛN (ji tercûma gider a turkî) el έξοδο egzodo; la inpensa; de kosten; en expense; it spese; fr frais, dépense; es gastos, gasto; ru расход rasxod; ka ხარჯი xarcî; hi व्यय vyay; bn খরচ xaraç; pa ਖਰਚਾ xaraça; gu ખર્ચ xerci; fa هزینه hezine, خرج xerc, مصرف mesref; tg сарф serf; харочот xaroçot; ur خرچہ xerca, خرچا xerca; tr masraf, harc, gider; ku xerc, mesref

LÊGERÎN, LI … GERÎN (ji tercûma aramak a turkî) el τηλεφωνώ tilefono; de telefonieren, anrufen; it chiamare, telefonare; fr téléphoner; en phone, call; ka ტელეფონით t’eleponit; ru звонить по телефону zvonit pa telefonu; hi फोन करने के लिए fon kirine ki lie; pa ਫੋਨ ਕਰਨ ਲਈ foni kirine lai; bn টেলিফোন করা telifone kiri; tr telefon etmek, aramak; fa تلفن کردن  telefon kerden; ku telephon kirin, tel kirin, li telê xistin

LÊGERÎNER el ερευνητής erevnîtîs; la indagator; de forscher; en researcher; fr chercheur; es investigador; it ricercatore; ru Исследователь îslêdovatêl; hi शोधकर्ता şûdkirta, अनुसंधानकर्ता anusandankerta; pu ਖੋਜਕਾਰ khojkar;  fa پژوهشگر pejûhêşger; ar الباحث el bahîsû; tr araştırmacı; ku kockar, pejûhêşkar, lêger

LÊKER (bi lêk- a fêlê kurdî lêkirin û -er a îngilîzî û ji tercûma yüklem a turkî) la verbum; es verbo; fr verbe; de verb; en verb; sa क्रिया krîya; bn ক্রিয়া krîya; क्रिया krîya; pa ਕਿਰਿਆ krîya;   ar  فعل fi'l; az fe'l; fa فعل fê'l; tg феъл fel; tr fiil; ur فعل fe'l; ku fêl, krîya, verb

 LÊNÛS  de notizbuch; en notebook; bn নোটবই notbî; gu નોટબુક notabûka; ka ნოუთბუქი nûtbûkî; ru блокнот bloknot; sa टिप्पणीपुस्तिका tîppanîpûstîka; hi  ar. دفتر defter; aramî:  דפתרא diphterā; fa. دفتر  defter; Oel: διφθέρα diphthéra; tr defter; ku. defter, notebook, bloknot

LI XWE BAŞ BINIHÊRE (ji tercûma kendine iyi bak a turkî) la cura te; it riguardati, prenditi cura di te; fr prendre soin de toi, prenez soin de vous; en take care, take care of you, take care of yourself; de pass auf dich auf; es cuídate, cuidate, ru Береги себя beregî sebîya; hi अपना ख्याल रखें apna kyal rakin; ar اعتن بنفسك e’tenî binefsîkun fa مراقب خودت باش meraqbixudet baş; tr kendine iyi bak; li xwe muqaîte be, qîmeta canê xwe bizanibe  

 MAKEZAGON (ji mak a kurdî, закон zakon a bulgarî û tercûma anayasa turkî) el σύνταγμα sîntagma; la constitutionis, fr constitution; en consitution; de konstitution; ru конституции konstututsîî; ka კონსტიტუცია konstîtutsîya; sa संविधान senvîtana; hi संविधान senvîtan; bn সংবিধান şanvîdan; pa ਸੰਵਿਧਾਨ savîdan; tr anayasa; ar دستور dustûr; Ofa destwer; fa دستور destûr, قانون اساسي qanûnê esasî; ku destûr, qanûnê esasî, senvîtan, constitution

MAMOSTE, MAMOSTA (Ji mam û hoste, ew jî ji عم a erebî û اوستاد ûstad ya jî  اوستا ûsta farisî) el δάσκαλος daskalos, διδάσκαλος didaskalos, διδασκάλισσα didaskalîssa; la magister, doctor, praeceptor, professor, deductor, monstrator; it insegnante, il maestro / la maestra, il professore; fr le professeur / la professeure, le maître / la maîtresse, l’instructeur, l’instructrice, l’éducateur / éducatrice enseignant / enseignante; en teacher, instructor, professor, master; de lehrer / lehrerin; ru учитель ûçîtel, преподаватель prepodavatel; hy ուսուցիչ ûzûtzîş, ուսուցչուհի ûzûtsçûhî; ar مدرس  mûderrîs; hi अध्यापक adîyapak, शिक्षक şîkşak; शिक्षिका şîkşîka, उस्ताद ûstad; bn শিক্ষক şîkşak, গুরু gûrû, অধ্যাপক adîyapak, প্রফেসর professor; tr öğretmen, muallim / muallime, hoca; fa معلم  mûallîm, مدرس mûderrîs, مربی mûrebbî; اموزگار amûzgar, اموختار amûxtar; ku xwendedan, hînkar, dersdar, xoca, fêrkar, amûzkar, ûstad, muellîm, professor, mûderrîs

MAYÎNDE (Ji tercûma kalıcı a turki) el μόνιμος monimos; la permanens; it permanente; fr permanent; en permanent; de dauerhaft, permanent; ru постоянный postoyannî; hr stalno; hi स्थायी stayi; bn স্থায়ী stayî; pa ਸਥਾਈ stayî; gu કાયમી kayemî; ur دائم  daîm; ka მუდმივი mûdmîvî; ar دائم daîmun; fa دائمی  daîmî, پایدار payidar; ku daîm, daîmî, payidar, berdewam, stayî

MÎNAK, WEKOK el παράδειγμα paradigma; la exempli gratia; fr par exemple; en exemple; my nemûner; ar مثال mîsalun; fa نمونه numûne; hi नमूना nemûna; bn নমুনা nemûna; pa ਨਮੂਨਾ nemûna; ur نمونہ nemûne; tr numune; tg намуна nemûne; gu નમૂનો nemûno; ka ნიმუში nimûşî; hy նմուշ nemûş; ku numûne, mîsal

MOZA HINGIV (ji tercûma bal arısı a turkî) el μέλισσα melîssa; la apis, apes; fr abeille; de biene; en bee; ru пчела pçela; ka ფუტკარი put’k’arî; hy մեղու meghû; hi मधुमक्खी  madûmakkî;  bn মৌমাছি maumasi; pa ਮਧੂ madû; tg занбур zenbûr; fa زنبور zenbûr زنبور عسل zenbûrê asil, مگس انگبین megesê engibîn; ur مکهی mukhî; zh 蜜蜂 mîfang; ar نَحْلة nahletun; tr bal arısı, arı; ku mêşa hingiv, mêş

NERÊNÎ, NEYÎNÎ el αρνητικός arnîtîkos; la negativus; de negativ; en negative; fr negatif, negative; it negativo; es negativo; негативный negatîvnîy; hi नकारात्मक nakaratmak; gu નકારાત્મક nakaratmak, pu ਨੈਗੇਟਿਵ negêtîva; fa منفي menfi; ur منفی menfî; ar نفي  nefîyun, سَلْبِيٌّ silbî; tr menfî, negatîf, olumsuz; ku bêkêr, nelê, menfî, negativ

NETEWE el έθνος ethnos; la natio; fr nation; es nación; de nation; en nation; sv nation; ru нация natsîya; sa राष्ट्र rastr; hi राष्ट्र raştr; bn জাতি catî; gu રાષ્ટ્ર raştr; pa ਰਾਸ਼ਟਰ raşetr; ar ملّة mille(t), قوم qewmun, الأمة el ummetû; arm מִלָּה milla; az millət; fa ملت  milet, قوم qewm; امت umet; ps ملت milet; tg миллат millat; tr millet, kavim; ur قوم qewm; ku milet, qewm, nation

NÛÇE (ji nû û çêbûn) el Νέα nea; la nuntium; it notizia; en news; fr nouvelle; es noticias; sv nyheter; ru Новости novostî; sa वार्ता varta; hi समाचार semaçar, ख़बर khabir; bn খবর habir; gu સમાચાર semaçar; arأخبار,خبر  exbar xeber; fa اخبار exbar, خبر xeber; tg ахбор axbor tr haberler ur  خبریں xeberîn; ku hay, xeber, hewal, dengûbas

NÛSER (ji nivîs (nûs) a kurdî û -er a îngilîzî) el συγγραφέας sîngrafeas; la auctor; it scrittore, autore; fr écrivain, auteur; sp autor, escritor; de autor, schriftsteller, schreiber; en author, writer, ru писатель pîsatîl, автор avtor; ka ავტორი avtir, მწერალი mts’eralî; hy գրող gerohe; hi लेखक lekak, bn লেখক lekxk; fa نویسنده nevîsendê, نگارنده nîgarendê, tg нависанда nevîsende; ps لیکوال  lîkual;  ur مصنف  musennîf, ar كاتب  katîbun, مؤلف  muellîfun; tr yazar, müellif; ku nivîskar, nivîsende, nîgarende

OL (ji yol a turkî) la religio, fr religion, de religion; en religion;  ru религия relîgîya; ka რელიგია relîgîya; sa धर्म dharm; hi धर्म dharm; bn ধর্ম xarm; pa ਧਰਮ dharm; av deêna; ofa dêna; peh dên; fa  دین dîn; ar دین dîn; tg дин dîn; tr din; ur دین dîn; ku dîn

PARÊZER (ji parastin a kurdî û -er a îngilîzî.) ar محام muhamun; tg ҳимоягар hîmayakar; de anwalt: en lawyer; sa अधिवक्त्री adhivaktri, la advocatus; ru адвокат advokat; it avvocato; fr avocat; es abogado; tr avukat, vekil; hi वकील vekîl; ps وكيل vekîl; ur وکیل vekîl; ku awqat (ebûqat), vekîl

 PARÊZGA (ji terc. محافظة erebî) la provinciae; fr province; en province; de provinz; sa मण्डल mangele; hi प्रांत prant; gu પ્રાંત prant; bn প্রদেশ pradeşa; pa ਸੂਬੇ şûbe; el  ar المحافظة el muhafeze, ولاية wulayet; fa استان, ايالت ,  ولا يت ostan, eyalet, vîlayet; tr il, vilayet; ku wulayet, prant, province

PÊNÛS  Ola petna, pesna; Mla penna, pinna; Ofr penne; en pen; gu પેન pene; ru перо pero, ручка rûçka; el στυλό stîlo; fr stylo, plume; es pisa; sa लेखनी lêxanî; hi कलम kelem; কলম qelem; pa ਕਲਮ kelem; Oel κάλαμος kálamos; la calamus; ka კალამი k’alamî; ar. قلم qelem; aramî qelema;  fa. قلم qelem, خامه xame; tr. kalem; ku. qelem, xame, kelem

PÊKAN (ji pêk hanîn) el ενδεχόμενος endexomenos, δυνατόν dînato; la possibilis; it possibile; fr possible; sp posible; de möglich; en possible; ru возможный  vazmojna; hi  मुमकिन mumkîn, शक्य şakya, bn সম্ভব sambhaba, সম্ভবপর şambhabapara; pa ਸੰਭਵ sabhava; gu શક્ય şakya; fa ممکن mumkûn; ur ممکن mûmkan; tr mümkün; ar ممكن mûmkîn; ku mumkûn

 PÊVAJO (ji terc. süreç a turkî) la processus; es proceso; Ofr proces; fr procès; de prozess, verarbeiten; en process; ru процесс pratses; ka პროცესი; sa प्रक्रिया prakrîya; hi प्रक्रिया prakrîya; bn প্রক্রিয়া prokrîya; pa ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ prakîrîya; gu પ્રક્રિયા prakrîya; ar عملية 'emeliyeten; fa مرحله merhele; tr merhale süreç; ku merhele, process, prakrîya

PEYMANGEH (ji terc. معهد me’ehedun a erebî) ar معهد me’ahedun; hi संस्थान senstan; gu સંસ્થા sensta; bn প্রতিষ্ঠান pratîştan; el ινστιτούτο înstîtoûto; la institutum; de institut; fr institut; en institut; fa موسسه muvesese; ru институт înstîtût; ka ინსტიტუტი înstîtutî; hy ինստիտուտ înstîtut; ur انسٹی ٹیوٹ enstîtyût; ku institut, senstan, muwesese

PIRTÛK, PERTÛK el βιβλίο vîvlîyo; la liber; es libro; fr livre, es sa पुस्तक pûstak; hi किताब  kîtaab, पुस्तक pûstak; bn পুস্তক pûstak, খাতা hata; de buch; en book; pa ਬੁੱਕ bûk; gu પુસ્તક pûstak; arكتاب  kîtab; fa كتاب kêtab; ps كتاب kêtab; tr kitap; tg китоб kîtab; ur. کتاب kêtab; par nibêg; mfa nameg, madeyan; ku  kîtab, nibêg, nameg, pûstak

PIRTÛKXANE el βιβλιοθήκη vîvlîothîkî; la bibliotheca, libraria (book shop); it biblioteca; fr bibliothèque; sp biblioteca; de bücherei; Ofr library; en library; ru библиотека bîblîoteka; ka ბიბლიოთეკა bîblîoteka; hi पुस्तकालय pûstakaley; bn গ্রন্থাগার grantagara, লাইব্রেরি laîbrerî; gu પુસ્તકાલય pûstakaley; pa ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ laîbrerî; ar مكتبة mektebetun ps کتابتون kêtabtun; fa کتابخانه kêtabxane; tg китобхона kîtobxone; ur کتب خانہ kutubxana; tr kütüphane; ku kîtabxane, namegxane, bibliotheca

PÎT, TÎP (ji metathesa тип a rûskî, type a fransizî û tipus a latinî):  el xαρακτήρας xaraktîras; la character, littera; es letra, tipo, carácter; fr  lettre, caractère; en letter, type, character; de buchstabe; ru тип tîp, буква bûkva, литера lîtera, шрифт şrîft; ka ტიპი tîpî; hy տիպ tîp; sa अक्षर akşer; hi अक्षर akşer; gu અક્ષર akşer; ar حرف herfe; fa حرف herf; id huruf; tg ҳарф harf; tr harf; ur حرف herf; ku kert, herf, akşer; graf, character

POST (ji tercûma post (n.2) a îngilîzî.) el Θέση thesî; la positum, postum; en post, job; de posten; fr poste, position; hi व्यवसाय vîyevesay; ar منصب mensîbun; fa منصب mensêb, مقام  meqam, شغل şuxul; tu iş, meslek; ku kar, meqam, şuxul, meslek

QEDEXE (ji qadağa azerkî û kadağa turkî) el απαγόρευση apagorefsî; la prohibito, interdico; fr interdiction; de bann, verbot; en ban; ru запрет zapret; hi प्रतिबंध pratîband; ur پابندی pabendî; ar المنع elmen’u, حظر hezr, fa ممنوع کردن  memnu’ kerden; tg манъ men’; tr yasak, kadağa; az qadağa, qadağan; ku yasax, haram, bend

RASTNIVÎS el ορθογραφία orthografîa; la orthographia; ru орфография arfagrafîa; ka ორთოგრაფია ortograpîa; de orthographie; ar علم الإملاء alimelîmla’; fa املاء  îmla; hi इमला îmla; tu imla; ku orthographia, îmla

RENGDÊR, HEVALNAV el επίθετο epitheto; la adjective; fr adjective; de adjektive; en adjective; sa विशेषन vîzesan; विशेषण vîşeşan; bn বিশেষণ bîşeşan; pa ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ vîşeşan; si විශේෂණයකි vîşeşinikî; gu વિશેષણ vîşeşan; ar صفة sife; az sifət; fa صفت sifet; ps صفت sifet; id: kata sifat; tg сифат sîfat; tr sıfat; ur صفت sifet; ku sifet, vîşeşan (wuşeşan), adjective, epithet

RENGPÎŞE, HOKER, WÊKXER  el επίρρημα epîrrîma; la adverbium; fr adverbe, en adverb; de adverb; sa क्रियाविशेषण krîyavîzeşan; hi क्रिया विशेषण krîya vîşeşan; bn বিশেষণের বিশেষণ vîşeşanêr vîşeşan; gu ક્રિયાવિશેષણ krîyavîşeşan;  ar ظرف zerf; az zərf; fa ظرف zerf; tg зарф zarf; tr zarf; ku zerf, adverb, vîşeşana krîya (wûşeşana krîya)

RÊZIMAN el γραμματική grammatîkî; la grammatica; ru грамматика grammatîka; de grammatik; fr grammaire; en grammar; sa व्याकरण vyakarana; hi व्याकरण vyakarana; ar صرف ونحو serfî we nehwe; fa دستور زبان destûrê zeban, گرامر  gramer, صرف و نحو serf ve nehv; tr gramer, dilbilgisi; ku grammatica, serfûnehw  

ROJBÛN, ROJBÛYÎN el γενέθλια genethlîya; la natalem, natalis, dies natalis; fr anniversaire; de geburtstag; en birthday; ru день рождения dîn rojdenîa; ar عيد الميلاد ‘eyd elmîlad; fa زادروز zadrûz, روز تولد rûz told,جشن تولد  ceşnê rûz told, ميلاد mîlad; sa जन्मदिनम् cenmedinem;  hi जन्मदिन cenmidîn, सालगिरह salgîra, वर्षगांठ verşgant: anniversary; bn জন্মদিন canmudîn; pa ਜਨਮਦਿਨ cenmidîn; ku zadroj, salger, roja jidayîkbûnê, mewlûd

ROJGER (ji roj û ger) el πλανήτης planitis; la planet; fr planète; es planeta; de planet; en planet; ru планета planeta; ka პლანეტა planeta; si ග්රහලෝකය grahalokey; sa ग्रह grah, hi ग्रह grah; bn গ্রহ grah; gu ગ્રહ grah; pa ਗ੍ਰਹਿ grahî; ar كوكب kewkebî; fa سیاره seyare; ku planet, grah, mêzîn (ji zimanê gel), kewkeb, seyare

SEDEM (ji صدمة sedemetun a erebî a dihêt mana şok, trauma, û tesîr) el Λόγος logos; la ratio; de ratio; fr raison; en reason; ru резон rezon; sa करण karan; hi कारण karin; bn কারণ karin; gu કારણ karin; pa ਕਾਰਨ  karin; es motivo; ar سبب sebeb; az səbəb; fa سبب sebeb; kk себеп sebep; ms sebab; so sababta; tg сабаб (sabab); tr sebep; ku sebeb, karin, motiv

SERSAXÎ (ji başsağlığı a turki) el συλλυπητήρια sîlîpîtîrîa; la condolentem, condolens; it condoglianze; fr condoléances; es condolencias; de kondolenz, beileid; en condolences; ru соболезнования sabaleznavanîa; ar تعازي ta’ezî; hi शोक şok; শোক şok; શોક şok; ur ماتم۔  matem; tg таъзия баён мекунанд ta’zîa vayon mêkonend; fa تسلیت  tesellît; ku serxweşî, şîn, ta’ezîye

SERÊ TE SAX BE, SERÊ WE SAX BE (ji başın sağolsun, başınız sağ olsun a turki) el συλλυπητήριά μου sîlîpîtîrîa mu; it le mie condoglianze; fr mes condoléances; de mein beileid; en my condolences; ru мои соболезнования maî sabaleznavanîa; hi मेरी संवेदना meri sanvedana; bn আমার সমবেদনা amar şamûbedûna; gu મારી સંવેદના marî sanvêdena; ur میری تعزیت mîrî ta’ezît; ar تعازي  ta’ezî; tr başın sağolsun, başınız sağolsun; tg тасаллои ман tesellai men; ps زما تسلیت zema tesellît; fa تسلیت من  tesellîtê men; ku serê te xweş be, serê we xweş be

SÊWIRÎN el μυθιστορηματοποιώ mitistrimatopio: romanticise; fr fictionnaliser; es ficcionalizar; it romanzare: romance de fiktionalisieren; ru выдумывать vîdumivat; hi काल्पनिक बनाना kalpenikbanana: imagining; bn কাল্পনিক করা kalponik kara; ur افسانوی بنانا efsanûî binana: making fiction, ar تخيل texeyel: to imagine; tr kurgulamak; fa تخیلی کردن texeyul kirdin: imagination; ku fiction keren, le hev anîn 

SEYRANGEH (ji سيران seyran (rêwîtî, gerr) a erebî û گاه -gah a farisî) av pairidaeza (enclosure, park); el paradeisos "park; beheşt, baxçê Edenê"  πάρκο parko, ; la paradisus "park, baxçê meywe; baxçê Edene; ru парк park; fr parc; es parquet; de park; en park; ar حديقة  hediqetun; ka პარკი park; hi पार्क park; bn পার্ক parke; tr park, bahçe, fa پارک park; tg парк park; ku park

ŞOPÎNER el οπαδός opados; la sectator, discipulus, assecula; fr disciple, admirateur, ru последователь posledovatel,  ar تابع tabi’, المريد elmurîdû: disciple; hi अनुगामी anûgamî; bn অনুগামী anûgamî; gu અનુયાયી anûyayî; si අනුගාමිකයෙක් anûgamîkayek; pa pedwezen; mp pesanîg; fa دنبالگر، denbalger, پيرو peyrev; tg пайрав peyrev; ku peyrew, pedvezen, murîd

SULAV (ji سیول‎ sîyûl a erebî û av a kurdî) el υδατόπτωση îdatoptosî; la cataracta; ru водопад vodopad; de wasserfall; en waterfall; fr cascade; ar şellal; ka ჩანჩქერი çançkeri; tr şelale, çağlayan; hi झरना ciherna; bn জলপ্রপাত calûprûpat; pa ਝਰਨਾ ciherena; fa آبشار abşar, tg шаршара şarşara; ku çirr, şelal

VEBÊJER (ji prefixa ve-, ji  imperative a bêj (bibêje, bibêjin) û suffixa -er a îngilîzî) el αφηγητής afîgîtîs: çîrokbêj; ru рассказчик raskazçîk; la narrator: çîrokbêj, fabulator: qisebêj, çîrokbêj; fr narrateur, raconteur, récitant; en narrator, gu નેરેટર nêrêtar; storyteller, taleteller, teller; pa ਕਥਾਕਾਰ kitakar; sa कथक ktak; bn কথক ktak; hi कथावाचक ktavaçak; si කථාව kitav; ar راوي rawiya; fa راوی  rawî, گوينده goyende, قصه گو qisego, داستان سرا  destansra; ur راوی rawî; ku çîrokbêj, xweşbêj, gokar, destanbêj, vatox, goyende, narrator, ktak

WATE (ji “wata” kurmancîya jêr a bi mana “anku”, di şûna peyva “mane” da) el νόημα noima; hi माने mane; bn মানে mane; OEn mænan; MEn mēnen;  Old Frisian mena; Old Saxon menian; nl menen; de meinen;  Old Church Slavonic meniti; Oga mian; cy mwyn; tr mana, anlam; ar معنى maenaa, fa معنى mena, ps معنى mena; ku mane

WÊJE (ji variantek imperativa fêlê gotin) el βιβλιογραφία vîvlîyografîya, λογοτεχνία logotexnîya, φιλολογία philologia; la literatura; es literatura; fr littérature, en literature ; de literatur, ru литература lîteratûra; ka ლიტერატურა lîteratûra; sa साहित्य sahîtîya; hi साहित्य sahîtîya, bn সাহিত্য şahîto; pa ਸਾਹਿਤ sahît; gu સાહિત્ય sahîtîya; si සාහිත්යය sahîtî; ar أدب edeb; fa ادبیات edebiyat; tg адабиёт adabiyot; tr edebiyat; ur ادب edeb; ku edebîyat, sahîtîa, literatur, philologia

WEKHEVÎ (ji wek+hev+î) el ισότητα îsotîta; la aequalitas; en equality; Ofr equalité; Fr égalité; it uguaglianza, parità; es igualdad;ru равенство ravenstvo; ka თანასწორობა tanasts’roba; hy Հավասարություն havasarut’yun; समानता samaanata; bn সমতা samataa; ar المساواة elmusawatu; tr eşîtlik; fa برابری beraberî; ur برابری beraberî; tg Баробарӣ barobari; sd برابري beraberi; ku beraberî

WERGER el μετάφραση metafrasî; de übersetzung; la translatio, interpretatio, liber translatus; en translation;  it traduzione; es traducción; fr traduction; ru трансляция translîyatsîya, перевод pêrêvod; sa अनुवाद anûvad; hi अनुवाद anûvad, bn অনুবাদ anûbad; pa ਅਨੁਵਾਦ anûvad; gu anûvad;   aramî תַרְגּוּם tergûm; ar ترجمة  terceme; ka თარგმანი targmanî; hy թարգմանություն t'argmanut'yun; fa ترجمه tercume; tg тарҷумаи tarcûmaî; tr tercüme; ku tercûme, wergerandin, qelibandin, anûvad, translation

WERGÊR el μεταφράστης metafrastîs; ru переводчик pêrêvodçik; la translator; Ofr translater; en translator; it traduttore; es traductor; sa अनुवादक anûvadak; hi अनुवादक anûvadak; bn ûnûbadak; pa ਅਨੁਵਾਦਕ anûvadak; gu અનુવાદક anûvadak; ar مترجم mûtercîmun; fa مترجم mutercîm, ترجمان tercuman, دیلماج  dîlmaç, بر گرداننده bergerdanende; tg тарҷума tercûma; tr mütercim, tercüman, dilmaç, çevirmen; ur مترجم mutercîm; in penterjemah; hy թարգմանիչ targmanîh; ka თარჯიმანი tarcîmanî; ku tercûman, mutercîm, dîlmaç, wergerzan (ji bergerdanenende), enovak (ji anûvadak), traductor

XWEZA (ji doğa turkî tê mana bizê) el φύση fîsî; la natura; de natur; fr nature; es naturaleza; ru природа prîroda, натура natura; ka ბუნება buneba; hy բնություն bnut’yun; ar طبيعة tebi’etun; fa    طبیعت tabiat, سرشت suruşt; tg табиат tabiat; hi प्रकृति prakrtî; स्वभाव svebhav; bn প্রকৃতি prakrtî; tr tabiat; ku suruşt, tebi’et, natura   

XWÎNER (ji -xwîn a “xwendin” a kurdî û -er a îngilîzî) el αναγνώστης anagnostis; la lector, legens, recitator, anagnostes; fr lecteur; es lector; en reader; de leser, vorleser; ru читатель çîtatel’; hi पाठक patik; bn পাঠক paçuk; si පාඨකයා patikê; ar قارئ qarî; tr okur; farsî خواننده xanende, قارئ qarî; tacîkî хонанда xonanda; kurdî xwende, xwendevan

ZAGON Oel κανων kanon; el νόμος nomos; la iuris; de jura; es ley; it legge; fr lois; en law; ru закон zakon; bg закон zakon; sa विधि vîdhî; bn আইন aîn; gu કાયદો kayedo; pu ਕਾਨੂੰਨ kanûn; hi कानून kaanuun, ka კანონი kanonî; tr kanun; ar قانون qanûn, fa قانون qanûn, ur قانون qanûn; ps قانون qanûn; tg қонуни qonûnî, ku qanûn

ZIMANÊ ZIKMAKÎ el μητρική γλώσσα mîtrîkî glossa; la mater lingua; fr langue maternelle; es lengua materna; it lingua madre; en mother tongue; de muttersprache; sa, hi मातृ भाषा matr bhaşa, bn মাতৃভাষা mtrbhaşa; gu માતૃભાષા matrbhaşa; pu ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ mati bhaşa; si මව් භාෂාව maubhaşawi; hy մայրենի լեզու mayrenî lezû; fa زبان مادری zebanê maderi; ku zimanê maderî

Not 1: Me peyvên bi formên xwe yên gran xwedî phonemên /h/ û /ɵ/ (herfên h û u) bi hawayê wan ê sivik nenivîsîn. Numûnên formê gran: hanîn, nahê, nahên, dihê, dihên, bihê, bihên, haşbûn, hewqas, hawa, hêvar; dunya, wusan, numûne, turkî, mumkûn. Bi heman rêzê numûnên formê sivikê van peyvan: anîn, nayê, nayên, tê, tên, bê, bên, aşbûn, ewqas, awa, êvar, dinya, wisan, nimûne, tirkî, mimkûn. Peyvên bi formên gran hatine nivîsandin bi formên sivik jî dihên xwendin. Ji van peyvan hanîn, bihê, bihên, dihê, dihên, nahê, nahên, haşitî hema hema li her derê êdî tenê bi formê xwe yê sivik dihên telafûzkirin.

Not 2: Me peyvên ji zimanên latinî, îngilîzî û fransizî ketine kurdî wekî xwe nivîsin, ne bi elîfba phonetic a Celadet Alî Bedirxan. Ji nivîsîna latinî, îngilîzî û fransizî me bi granî hawayê nivîsîna latinî û îngilîzî tercîh kirîye. Çimkî nivîsîna bi hawayê van zimanan pirtir li phonetica kurdî dihê. Dema em peyvên ji latinî, fransizî û îngilîzî -hinek paşgirên xusûsî, accent û herfên taybet ne tê da- bê guherîn wekî xwe dinivîsin, ev peyv ne tenê manên xwe, gîyan û durûvên xwe jî diparêzin. Numûne: football, leader, gilette, gendarme, coup d'Etat, de facto. Dema ev peyv fûtbol, lîder, cilêt, cenderme, kûdeta, defakto dihên nivîsîn bê şemal û bê gîyan dimînin. Çimkî football ji foot û ball, leader ji lead û -er, gilette ji navê Monsieur Gilettte, gendarme ji gens û d'arme, coup d'Etat ji coup û d'Etat, de facto ji de û facto pêk tên; fût û bol, lîd û -er, cen û derme, kû û deta, cilêt peyvên bê durûv û bê bê gîyan in. Ji ber ku turk û çend miletên din bi vî hawayî van peyvan dinivîsin, kurd ne neçar in mîna wan binivîsin.

 

---

---